Chaber bławatek (Centaurea cyanus L.)
Wyjątkowy element czerwcowej łąki
Chaber bławatek jest piękną rośliną o niesamowitym, intensywnie błękitnym kolorze. Wyjątkowy element letniej łąki. Kwiaty bławatka są nieco zapomnianym, ale wartościowym surowcem leczniczym o łagodnym działaniu. Znajdują zastosowanie zwłaszcza w stanach zapalnych oczu oraz układu moczowego.
Występowanie i morfologia
Chaber bławatek (Centaurea cyanus L.) jest rośliną jednoroczną, należącą do rodziny astrowatych (Asteraceae). Występuje najczęściej na polach uprawnych, zwłaszcza zbożowych i z tego powodu traktowany jest jako chwast. W wyniku stosowania chwastobójczych środków chemicznych jest coraz rzadszym elementem naszego krajobrazu.
Kwitnie od maja do września. Osiąga wysokość ok. 80 cm, łodyga jest rozgałęziona do połowy swojej wysokości. Liście górne są wąsko-lancetowate, dolne z pojedynczymi, drobnymi ząbkami lub pierzastodzielne z 2-3 łatkami. Koszyczki kwiatowe wyrastają pojedynczo na szczytach pędów. Owocem jest niełupka z puchem kielichowym.
Działanie i zastosowanie
Surowcem zielarskim jest kwiat chabra bławatka (Cyani flos). Do celów leczniczych wykorzystywane są brzeżne, języczkowate kwiaty, które często błędnie są nazywane płatkami. Ich zbioru należy dokonywać na początku kwitnienia rośliny.
Suszyć w ciemnym, przewiewnym miejscu, rozłożone cienką warstwą, w temperaturze nieprzekraczającej 35°C. Prawidłowo wysuszony surowiec powinien zachować zbliżoną do naturalnej barwę. Kwiaty suszone zbyt długo bledną i tracą cenne właściwości lecznicze. Jest to surowiec delikatny, wrażliwy na dostęp powietrza i światło. Suszone kwiaty należy przechowywać w suchym i ciemnym miejscu w szczelnie zamkniętym słoju lub pojemniku próżniowym.
Surowiec zawiera m.in. antocyjany (głównie błękitną cyjaninę), flawonoidy, garbniki, sole mineralne 11% (magnez, potas, mangan).
Kwiat bławatka wykazuje działanie moczopędne, odtruwające i przeciwzapalne. Może być wykorzystywany w przewlekłych, mało nasilonych schorzeniach nerek, a także w obrzękach na tle zaburzeń krążenia.
Powszechnie wykorzystywany jest w stanach zapalnych oczu. Okłady z naparu przynoszą ulgę w zapaleniu spojówek i brzegów powiek, zmęczeniu oczu, podrażnieniach, obrzękach wokół oczu. Antocyjany zawarte w kwiatach bławatka poprawiają mikrokrążenie w obrębie naczyniówki i tęczówki oka oraz aktywują odtwarzanie rodopsyny, co może przyczyniać się do poprawy ostrości widzenia.
Antocyjany hamują również aktywność kolagenazy (enzymu, mającego zdolność do rozkładania kolagenu), stabilizują strukturę naczyń krwionośnych i zmniejszają ich przepuszczalność, działają przeciwobrzękowo.
Wyciągi z kwiatów bławatka wykazują ponadto właściwości lekko żółciopędne, uspokajające, antyoksydacyjne.
Napar z kwiatów bławatka:
1 łyżkę stołową kwiatów zalać szklanką wrzątku. Odstawić pod przykryciem na 20 minut, po tym czasie przecedzić. Pić pół szklanki 2-3 razy dziennie. Napar można wykorzystywać zewnętrznie w formie okładów na oczy w podrażnieniach i zapaleniach, a także do płukania jamy ustnej i gardła oraz włosów i skóry głowy w łupieżu.
Ocet z kwiatów bławatka:
pół szklanki kwiatów zalać 2 szklankami octu 10%. Odstawić na miesiąc, codziennie wstrząsnąć słojem dla lepszej ekstrakcji. Po upływie miesiąca przecedzić. Kąpiel z dodatkiem octu działa regenerująco na skórę, wspomaga leczenie stanów zapalnych i alergicznych (1 szklanka octu na wannę wody). Ocet można również wykorzystywać jako płukankę do włosów w problemach z łupieżem i nadmiernym przetłuszczaniem (1 łyżka octu na szklankę wody).
Przeciwwskazania i środki ostrożności
Przeciwwskazaniem do stosowania jest nadwrażliwość na surowiec oraz inne rośliny z rodziny astrowatych (Asteraceae).
Treści zawarte na blogu potraktuj jako ciekawostkę edukacyjną.
Nie mogą one zastąpić fachowej porady u odpowiednio wyspecjalizowanego lekarza i/lub fitoterapeuty.
Eliza Lamer-Zarawska et al., „Fitoterapia i leki roślinne”, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 2014
Henryk Różański, „Flos Cyani – kwiat bławatka”, Medycyna dawna i współczesna, dostęp dn. 18.06.2022: https://rozanski.li/726/flos-cyani-kwiat-blawatka/
Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniewski, „Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie”, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa, 1987
Ruta Kowalska, „O czym szumią zioła. Podręcznik ziołolecznictwa”, tom 1, wydanie II zmienione, Grabowo, 2021
Mateusz Emanuel Senderski, „Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie”, Podkowa Leśna, 2017