Chaber bławatek (Centaurea cyanus L.)
Wyjątkowy element czerwcowej łąki
Kwiaty chabra są nieco zapomnianym, ale wartościowym surowcem leczniczym o łagodnym działaniu. To piękna roślina o niesamowitym, intensywnie błękitnym kolorze. Wyjątkowy element letniej łąki.
Występowanie i morfologia
Chaber bławatek (Centaurea cyanus L.) należy do rodziny astrowate (Asteraceae). Występuje najczęściej na polach uprawnych, zwłaszcza zbożowych i z tego powodu traktowany jest jako chwast. W wyniku stosowania chwastobójczych środków chemicznych jest coraz rzadszym elementem naszego krajobrazu.
Kwitnie od maja do września. Osiąga wysokość ok. 80 cm, łodyga jest rozgałęziona do połowy swojej wysokości. Liście górne są wąsko-lancetowate, dolne z pojedynczymi, drobnymi ząbkami lub pierzastodzielne z 2-3 łatkami. Koszyczki kwiatowe wyrastają pojedynczo na szczytach pędów. Owocem jest niełupka z puchem kielichowym.
Działanie i zastosowanie
Surowcem zielarskim jest kwiat chabra bławatka (Cyani flos). Zastosowanie lecznicze mają brzeżne, języczkowate kwiaty, które często błędnie są nazywane płatkami.
Surowiec należy zbierać na początku kwitnienia. Suszyć w ciemnym, przewiewnym miejscu, rozłożone cienką warstwą, w temperaturze nieprzekraczającej 35°C. Kwiaty suszone zbyt długo bledną i tracą cenne właściwości lecznicze. Dobrze wysuszony surowiec powinien zachować zbliżoną do naturalnej barwę. Kwiat bławatka jest bardzo delikatnym surowcem, wrażliwym na dostęp powietrza i światło. Suszone kwiaty należy przechowywać w szczelnym opakowaniu, w suchym i ciemnym miejscu.
Surowiec zawiera m.in. antocyjany (głównie błękitną cyjaninę), flawonoidy, związki gorzkie, garbniki, śluzy, sole mineralne 11% (magnez, potas, mangan).
Kwiat bławatka wykazuje działanie moczopędne, odtruwające, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne. Wykorzystywany jest przy kamicy moczowej, stanach zapalnych układu moczowego, zatruciach, reumatyzmie.
Stanowi remedium w leczeniu stanów zapalnych oczu. Napar w formie okładów wykorzystywany jest przy zapaleniu spojówek i powiek, cieniach pod oczami, obrzękach wokół oczu, przemęczeniu oczu. Antocyjany zawarte w kwiatach bławatka poprawiają mikrokrążenie w obrębie naczyniówki i tęczówki oka oraz aktywują odtwarzanie rodopsyny, co może wpływać na poprawę wzroku.
Antocyjany hamują aktywność kolagenazy (enzymu, mającego zdolność do rozkładania kolagenu), stabilizują strukturę naczyń krwionośnych i zmniejszają ich przepuszczalność, działają przeciwobrzękowo.
Wyciągi z kwiatów bławatka wykazują ponadto właściwości lekko żółciopędne, przeciwalergiczne, uspokajające, antyoksydacyjne. Bywają wykorzystywane również w upławach i zaburzeniach miesiączkowania.
Chabra bławatka nie powinny wykorzystywać osoby uczulone na
rośliny z rodziny astrowatych.
Przetwory zielarskie
Napar z kwiatów bławatka:
2 łyżki kwiatów należy zalać 200 ml wrzącej wody. Odstawić pod przykryciem na 20 minut, po tym czasie przecedzić. Pić 3-4 razy dziennie po pół szklanki. Napar można wykorzystywać zewnętrznie w formie okładów na oczy w podrażnieniach i zapaleniach, a także do płukania jamy ustnej i gardła oraz włosów i skóry głowy w łupieżu.
Nalewka z kwiatów bławatka:
pół szklanki kwiatów zalać 300 ml alkoholu 40%. Odstawić na miesiąc, codziennie wstrząsać naczyniem. Po tym czasie przefiltrować. Zażywać 2-3 razy dziennie po 1 łyżce w 50 ml wody. Nalewka stosowana doustnie działa moczopędnie, żółciopędnie, uspokajająco. Stosowana zewnętrznie na skórę odkaża i działa przeciwzapalnie.
Ocet z kwiatów bławatka:
pół szklanki kwiatów zalać 2 szklankami octu najlepiej 10% (może być ocet jabłkowy lub spirytusowy). Słój zakręcamy, warto jednak między wieczko a naczynie włożyć warstwę papieru do pieczenia żeby uniknąć wchodzenia w reakcję octu z metalową nakrętką. Pozostawić na miesiąc w ciepłym i ciemnym miejscu, codziennie wstrząsać naczyniem. Po tym czasie odcedzić. Kąpiel z dodatkiem octu działa regenerująco na skórę, wspomaga leczenie stanów zapalnych i alergicznych (1 szklanka octu na wannę wody). Ocet można również wykorzystywać jako płukankę do włosów w problemach z łupieżem i nadmiernym przetłuszczaniem (1 łyżka octu na szklankę wody).
Treści zawarte na blogu potraktuj jako ciekawostkę edukacyjną.
Nie mogą one zastąpić fachowej porady u odpowiednio wyspecjalizowanego lekarza i/lub fitoterapeuty.
Henryk Różański, „Flos Cyani – kwiat bławatka”, Medycyna dawna i współczesna, dostęp dn. 18.06.2022: https://rozanski.li/726/flos-cyani-kwiat-blawatka/
Henryk Różański, „Chaber – Centaurea (Compositae)”, Gram zdrowia, dostęp dn. 18.06.2022: http://www.gramzdrowia.pl/arzt-henry-rozanski/herb/chaber-centaurea-compositae.html
Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniewski, „Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie”, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa, 1987
Ruta Kowalska, „O czym szumią zioła. Podręcznik ziołolecznictwa”, tom 1, wydanie II zmienione, Grabowo, 2021
Mateusz Emanuel Senderski, „Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie”, Podkowa Leśna, 2017