Dziurawiec jest jedną z tych roślin, które wykazują bardzo szerokie działanie lecznicze. Żeby jednak uzyskać interesujące nas właściwości należy wcześniej wiedzieć który sposób ekstrakcji nam to umożliwi. Substancje czynne różnią się bowiem stopniem rozpuszczalności w poszczególnych płynach. Prawidłowy dobór rozpuszczalnika bezpośrednio przekłada się na skuteczność przygotowywanych preparatów. Przykładowo, dziurawiec będzie wykazywał inne działanie jako wyciąg wodny, a inne jako wyciąg alkoholowy.
Dziurawiec jest rośliną wieloletnią, kwitnie od czerwca do sierpnia. Występuje powszechnie na polanach, łąkach, widnych zaroślach, zboczach, skrajach lasów.
Zbiór dziurawca należy przeprowadzać w początkach jego kwitnienia. Należy zbierać same kwiaty lub ścinać kwitnące, niezdrewniałe wierzchołki pędów. Decydując się na suszenie, powinno się ono odbywać w ciemnym, przewiewnym miejscu, w temperaturze nieprzekraczającej 35°C.
Dziurawiec zawiera w swoim składzie kilkadziesiąt cennych składników. Do najważniejszych z nich należą naftodiantrony, pochodne floroglucyny, flawonoidy, garbniki katechinowe, ksantony, kwasy fenolowe, olejki eteryczne.
Hyperycynę i jej pochodne zaliczamy do naftodiantronów, to one odpowiedzialne są za czerwoną barwę soku z dziurawca. Kwitnący dziurawiec zawiera ok. 30% hyperycyn w postaci protoform, przy czym największa ich zawartość jest w pąkach (48%), kwiatach (30%), a mniejsza w liściach (17%).
Hyperforyna, adhyperforyna i furohyperforyna są pochodnymi floroglucyny. Kwiaty zawierają ok. 2% hyperforyny i 0,2% adhyperforyny, a zawartości te zwiększają się w miarę przekwitania rośliny. Owoce dziurawca – wielonasienne torebki pokryte gruczołkami, zawierają już 5% hyperforyny i 2% adhyperforyny.
Łączna zawartość flawonoidów wynosi natomiast od 2 do 5%, wśród których znajdziemy m.in. hyperozyd (0,5-2%), rutynę (0,3-1,6%), kwercytynę (0,3%).
W związku z obecnością rozmaitych składników, dziurawiec wykazuje wielokierunkowe działanie. Należy jednak zaznaczyć, że działanie to zależy w dużym stopniu od odpowiedniego doboru wykorzystywanych rozpuszczalników.
W ziołolecznictwie wykorzystujemy różne preparaty, ponieważ poszczególne substancje będą rozpuszczać się w różnych rozpuszczalnikach. Substancje lipofilne znajdziemy w wyciągach alkoholowych i olejowych, a substancje hydrofilne w wyciągach wodnych.
Wyciągi wodne (napary) zawierają głównie flawonoidy, garbniki katechinowe, fenolokwasy. Stosowane są w dolegliwościach układu pokarmowego, żółciowego i moczowego. Wykazują działanie rozkurczowe na mięśnie gładkie. Pobudzają trawienie, ułatwiają przepływ żółci, zapobiegają tworzeniu się kamieni żółciowych. Działają moczopędnie, ułatwiając usuwanie z ustroju szkodliwych produktów przemiany materii i przeciwdziałając tworzeniu się kamieni moczowych. Wykazują także działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, ściągające na błonę śluzową przewodu pokarmowego. Hamują drobne krwawienia, uszczelniają ściany naczyń krwionośnych. Napar można wykorzystać do przemywania skóry w uszkodzeniach naskórka, świądzie, oparzeniach oraz płukania jamy ustnej i gardła w stanach zapalnych.
Wyciągi alkoholowe zawierają głównie hyperforynę i hyperycynę. Działają antydepresyjnie, uspokajająco, przeciwlękowo. Szereg badań potwierdza ich skuteczność w leczeniu łagodnych i umiarkowanych stanów depresyjnych. Wykorzystywane są również w przewlekłym zmęczeniu, bezsenności, zespole napięcia przedmiesiączkowego, dolegliwościach natury psychicznej u kobiet w okresie menopauzy. Wyciągi alkoholowe hamują wychwyt zwrotny neuroprzekaźników, takich jak dopamina, noradrenalina, serotonina. W efekcie zwiększa się ich stężenie w szczelinie synaptycznej między neuronami.
Wyciągi olejowe otrzymywane są w wyniku macerowania uprzednio zwilżonych spirytusem kwiatów w oleju roślinnym. Olej dziurawcowy zawiera hyperycynę, hyperforynę, ksantony, flawonoidy. Wykorzystywany jest głównie zewnętrznie jako środek przeciwzapalny, antyseptyczny, ułatwiający gojenie się ran. Pomocny w stłuczeniach, obrzękach, bólach stawów i mięśni. Stosowany wewnętrznie działa przeciwdepresyjnie, żółciopędnie, obniża poziom cholesterolu i cukru we krwi. Ze względu na zawartość hyperycyny – czerwonego barwnika, tradycyjna nazwa farmaceutyczna tego preparatu to oleum rubrum (olej czerwony).
Niekiedy możemy spotkać się również z sokiem z ziela dziurawca. Jego zastosowanie wewnętrzne i zewnętrzne jest podobne do wyciągów wodnych.
Napar dziurawcowy:
2 łyżki rozdrobnionego surowca należy zalać 2 szklankami wrzącej wody. Odstawić pod przykryciem na ok. 20 minut, po tym czasie przecedzić.
Nalewka dziurawcowa:
1 szklankę rozdrobnionego surowca zalać 3 szklankami alkoholu 40%. Słój szczelnie zamknąć, pozostawić na miesiąc w ciemnym miejscu. Codziennie zakołysać słojem. Po tym czasie przecedzić, dokładnie odcisnąć ziołową masę, a następnie przelać do butelek. Przechowywać w ciemnym miejscu. Zażywać 1 łyżeczkę w rozcieńczeniu z wodą 2 razy dziennie. Korzystne działanie antydepresyjne obserwuje się po minimum 2 tygodniach stosowania.
Olej dziurawcowy:
1 szklankę rozdrobionego surowca umieścić w słoju i skopić spirytusem. Szczelnie zamknąć i pozostawić na ok. 30 minut. Podgrzać dwie szklanki oleju rafinowanego (ok. 400 ml) do temperatury ok. 60°C i zalać nim kwiaty. Pozostawić na miesiąc w ciemnym miejscu, codziennie zakołysać słojem. Po tym czasie dokładnie odcedzić. Stosować zewnętrznie. W przypadku stosowania wewnętrznego zażywać 1 łyżkę 2 razy dziennie.
Dziurawiec, ze względu na zawartość hyperycyny i pseudohyperycyny, wykazuje działanie fotouczulające. Podczas kuracji należy zatem unikać nadmiernej ekspozycji na działanie promieni UV.
Dziurawiec wchodzi w interakcje z różnymi lekami. Wyciągi z tej rośliny mogą obniżać skuteczność działania doustnych m.in. leków antykoncepcyjnych, leków obniżających ciśnienie, zmniejszających krzepliwość krwi, leków psychotropowych i wielu innych. Więcej o przeiwwskazaniach przeczytasz w poście o interakcjach dziurawca z lekami.
Treści zawarte na blogu potraktuj jako ciekawostkę edukacyjną.
Nie mogą one zastąpić fachowej porady u odpowiednio wyspecjalizowanego lekarza i/lub fitoterapeuty.
Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniewski, „Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie”, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa, 1987
Stanisław Kohlmünzer, „Farmakognozja”, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 2017
Henryk Różański, „Olej z kwiatów dziurawca – Oleum Hyperici (Johanniskrautöl) i ziele dziurawca – Herba Hyperici w fitoterapii”, Medycyna dawna i współczesna, dostęp dn. 06.07.2022: https://rozanski.li/1012/olej-z-kwiatw-dziurawca-oleum-hyperici-johanniskrautl-i-ziele-dziurawca-herba-hyperici-w-fitoterapii/
Ruta Kowalska, „O czym szumią zioła. Podręcznik ziołolecznictwa”, tom 1, wydanie II zmienione, Grabowo, 2021
Sebastian Turek, „Ziele dziurawca zwyczajnego – składniki czynne i potencjalne zastosowania lecznicze”, Postępy Fitoterapii, tom 6, nr 3-4, 2005, dostęp dn. 07.07.2022: http://www.czytelniamedyczna.pl/2579,ziele-dziurawca-zwyczajnego-skadniki-czynne-i-potencjalne-zastosowania-lecznicz.html
Cookie | Duration | Description |
---|---|---|
cookielawinfo-checkbox-analytics | 11 months | This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Analytics". |
cookielawinfo-checkbox-functional | 11 months | The cookie is set by GDPR cookie consent to record the user consent for the cookies in the category "Functional". |
cookielawinfo-checkbox-necessary | 11 months | This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookies is used to store the user consent for the cookies in the category "Necessary". |
cookielawinfo-checkbox-others | 11 months | This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Other. |
cookielawinfo-checkbox-performance | 11 months | This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Performance". |
viewed_cookie_policy | 11 months | The cookie is set by the GDPR Cookie Consent plugin and is used to store whether or not user has consented to the use of cookies. It does not store any personal data. |