Miodunka ćma (Pulmonaria obscura Dumort.)
Ziele dla zdrowych płuc
Gdzie występuje i jak wygląda?
Miodunka kwitnie od marca do maja, jeszcze zanim na drzewach rozwiną się liście. W Polsce jest pospolita, występuje zwłaszcza w żyznych lasach liściastych. Lubi cień i próchnicze gleby. Osiąga wysokość do ok. 30 cm. Łodyga jest owłosiona, górna część liści również pokryta jest szorstką szczecinką. Liście są niewielkie, jajowato-lancetowate. W przeciwieństwie do miodunki plamistej, liście miodunki ćmy zazwyczaj są całkowicie pozbawione plam. Miodunka wyróżnia się spośród innych roślin zwłaszcza ze względu na swoje wielokolorowe kwitnienie. W zależności od fazy rozwoju kwiatu oraz odczynu podłoża, kwiatostan miodunki może składać się z kwiatów w odcieniach różu i fioletu. Antocyjany – barwniki szeroko rozpowszechnione w świecie roślin, w zależności od pH ulegają przemianom powodującym zmiany barwy. Kwiaty początkowo są różowe, następnie stają się fioletowe. Jak sama nazwa wskazuje miodunka jest rośliną miododajną, bogatą w nektar.
Jakie są właściwości lecznicze?
Wśród miodunek działanie lecznicze wykazują miodunka plamista (Pulmonaria officinalis L.) oraz opisywana dziś miodunka ćma (Pulmonaria obscura Dumort.).
Surowcem zielarskim jest ziele miodunki (Pulmonaria herba) pozyskiwane w okresie kwitnienia rośliny. Zawiera m.in. związki krzemu (krzemionka), związki flawonoidowe, związki śluzowe, saponiny, garbniki, kwasy organiczne, alantoinę, alkaloidy pirolizydynowe, sole mineralne.
Miodunka wykorzystywana jest zwłaszcza w przypadku chorób układu oddechowego. Znajduje zastosowanie w leczeniu gruźlicy, zapalenia płuc, pylicy, zapalenia oskrzeli, zapaleniu gardła, suchego kaszlu. Wykazuje działanie wykrztuśne, osłaniające, przeciwkaszlowe, ściągające, łagodzące, wzmacniające. Dzięki zawartości krzemionki oraz alantoiny zmniejsza stany zapalne i zwiększa odporność pęcherzyków płucnych na działanie substancji lotnych i pyłów. Związki śluzowe i saponiny pobudzają ruch nabłonka rzęskowego wyzwalając odruch wykrztuśny, ułatwiają usuwanie wydzieliny zalegającej w górnych drogach oddechowych. Garbniki zwężają nadmiernie rozszerzone włosowate naczynia krwionośne, zmniejszają stany zapalne błony śluzowej jamy ustnej i gardła, hamują rozwój drobnoustrojów.
Ziele miodunki stosuje się również w przypadku problemów z układem trawiennym w przypadku biegunek i nieżytów żołądka. Jest również środkiem moczopędnym, przeciwkamiczym, odtruwającym. Wykorzystywana jest także zewnętrznie – przyspiesza gojenie się ran na skórze oraz błonach śluzowych.
Jak wykorzystać miodunkę?
Miodunkę możemy przetwarzać na świeżo lub ususzyć. Temperatura suszenia nie powinna być wyższa niż 35°C. Prawidłowo ususzony surowiec powinien zachować naturalną barwę.
Z miodunki możemy przygotować wyciągi wodne, które w smaku są lekko ściągające i śluzowate. Odwar posłuży nam do uwolnienia związków krzemu, a macerat do uzyskania jak największej ilości związków śluzowych.
Odwar z miodunki:
1-2 łyżki rozdrobnionego ziela zalać 1 szklanką wody. Ogrzewać do wrzenia i gotować 10 min na małym ogniu pod przykryciem. Odstawić na 30 minut, następnie przecedzić. Pić w porcjach 50 ml (w ciągu dnia wypić 200-400 ml).
Macerat z miodunki:
pół szklanki świeżego zmielonego ziela zalać 2 szklankami letniej, przegotowanej wody. Odstawić na 5-6 godzin, następnie przecedzić. Pić 2 razy dziennie po 100 ml. Macerat można przechowywać w lodówce przez 2-3 dni.
Odwarem lub maceratem można przemywać również skórę (działanie przeciwzapalne, ściągające, odżywiające) oraz płukać jamę ustną i gardło.
Czy istnieją przeciwwskazania?
W zalecanych dawkach przetwory z ziela miodunki nie wywierają działania szkodliwego. Jednak ze względu na zawartość alkaloidów pirolizydynowych nie zaleca się jego stosowania w okresie ciąży, karmienia piersią oraz u dzieci do 6. roku życia.
Treści zawarte na blogu potraktuj jako ciekawostkę edukacyjną.
Nie mogą one zastąpić fachowej porady u odpowiednio wyspecjalizowanego lekarza i/lub fitoterapeuty.
Henryk Różański, „Miodunka, czyli płucnik”, Medycyna dawna i współczesna, dostęp dn. 02.04.2022: https://rozanski.li/109/miodunka-czyli-plucnik/
Urszula Olejnicka, „Miodunka ćma zwana płucnikiem”, Nadleśnictwo Browsk, Lasy Państwowe, dostęp dn. 02.04.2022: https://browsk.bialystok.lasy.gov.pl/aktualnosci/-/asset_publisher/1M8a/content/miodunka-cma-zwana-plucnikiem-/pop_up
Instytut Nauk Biologicznych UMCS, „Miodunka ćma”, dostęp dn. 02.04.2022: https://www.umcs.pl/pl/miodunka-cma,22730.htm
Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Małopolskiego, „Rośliny leśne uroczysta Polichty”, dostęp dn. 02.04.2022: https://zpkwm.pl/wp-content/uploads/2018/07/Ro%C5%9Bliny-le%C5%9Bne-uroczyska-Polichty.pdf
Ewa Piątkowska, Aneta Kopeć, Teresa Leszczyńska, „Antocyjany – charakterystyka, występowanie i oddziaływanie na organizm człowieka”, Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, nr 77, tom 4, 2011, dostęp dn. 02.04.2022: https://www.pttz.org/zyw/wyd/czas/2011,%204(77)/024_035_Piatkowska.pdf
Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniewski, „Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie”, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa, 1987
Edward Wawrzyniak, „Leczenie ziołami. Kompendium fitoterapii”, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa, 1992
Mateusz Emanuel Senderski, „Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie”, Podkowa Leśna, 2017