Rodzaj nawłoć (Solidago) należy do rodziny astrowatych (Asteraceae) i obejmuje ponad 100 gatunków. W Polsce masowo występują nawłoć kanadyjska (Solidago canadensis L.) i nawłoć późna, znana też jako nawłoć olbrzymia (Solidago gigantea Aiton). Oba gatunki pochodzą z Ameryki Północnej. Do Europy sprowadzono je w połowie XIX wieku jako rośliny ozdobne. Bardzo szybko opuściły jednak ogrody i rozprzestrzeniły się po całej Europie.
Nawłocie amerykańskie są u nas gatunkami inwazyjnymi, silnie konkurencyjnymi dla rodzimych gatunków roślin. Efektywnie się rozmnażają, szybko rosną, a także łatwo adaptują się do danego siedliska. Tworzą gęste i zwarte łany, przez co hamują wzrost i zabierają miejsce innym gatunkom. Prowadzą przez to do spadku różnorodności biologicznej.
Oba gatunki są do siebie bardzo podobne i osiągają nawet do 2 m. W przypadku nawłoci kanadyjskiej (Solidago canadensis L.) łodyga jest zielona i gęsto owłosiona, natomiast w przypadku nawłoci późnej (Solidago gigantea Aiton) łodyga jest naga (owłosiona jedynie w obrębie wiechy), często czerwono nabiegła i pokryta woskowatym nalotem. Wiecha nawłoci kanadyjskiej jest luźniejsza, bardziej rozpierzchła niż nawłoci późnej.
Nawłoć pospolita (Solidago virgaurea L.) jest naszym gatunkiem rodzimym. Jest znacznie mniejsza od nawłoci kanadyjskiej i późnej, dorasta do wysokości ok. 1 m. Jej kwiaty są nieco większe, jest też wyraźnie mniej rozgałęziona. Kwiatostany nawłoci amerykańskich są rozłożyste, a nasza rodzima nawłoć ma kwiatostan bardziej skupiony, przypominający raczej wrzeciono. Wbrew temu co sugeruje nazwa nie jest też pospolita, a jej zasoby są coraz mniejsze.
Zdjęcie: łodyga nawłoci kanadyjskiej – owłosiona
Zdjęcie: łodyga nawłoci późnej (olbrzymiej) – naga
Oficjalnym surowcem jest ziele nawłoci (Herba Solidaginis), a rośliną macierzystą surowca jest nawłoć pospolita (Solidago virgaurea L.). W obrocie wykorzystywane są jednak także inne gatunki nawłoci. Stosowanie nawłoci kanadyjskiej i nawłoci późnej oraz ich odmian i mieszańców przez niektóre źródła uważane jest za równie wartościowe.
Surowiec należy pozyskiwać na początku kwitnienia, ścinając górne części pędu. Im więcej kwiatostanów i liści, tym bardziej surowiec jest wartościowy.
Otrzymany surowiec można suszyć. W tym celu ziele należy rozłożyć cienką warstwą na naturalnej tkaninie w ciemnym i przewiewnym miejscu. Temperatura suszenia nie powinna przekraczać 40°C. Prawidłowo wysuszone ziele powinno zachować zbliżoną do naturalnej barwę.
Nawłoć zawiera flawonoidy, głównie pochodne kwercetyny i kemferolu. Nawłoć pospolita zawiera ok. 1,5% flawonoidów, nawłoć kanadyjska ok. 2,5%, natomiast nawłoć późna do 4%. Oprócz flawonoidów, w nawłociach występują m.in. saponiny trójterpenowe (pochodne kwasu oleanolowego), związki fenolowe (fenolokwasy i ich połączenia estrowe i glikozydowe, w tym glikozyd fenolowy – lejokarpozyd), olejek eteryczny, diterpeny, garbniki katechinowe.
Zdjęcie: nawłoć pospolita
Nawłoć wykorzystywana jest zwłaszcza w dolegliwościach układu moczowego, jak infekcje dróg moczowych i profilaktyka kamicy nerkowej. Niekiedy stosowana była również w leczeniu nieżytów układu oddechowego, co jest uzasadnione z uwagi na zawartość saponin trójterpenowych w surowcu. Może być wykorzystywana także w schorzeniach układu pokarmowego oraz chorobach metabolicznych.
Wykazuje wyraźne działanie moczopędne. Zwiększa filtrację w kłębuszkach nerkowych oraz zmniejsza resorpcję zwrotną w kanalikach nerkowych. Wzmaga wydalanie chlorku sodu, mocznika, kwasu moczowego. Usuwa szkodliwe produkty przemiany materii, zapobiega tworzeniu się złogów w układzie moczowym.
Odtruwa organizm. Związki czynne zawarte w nawłoci wiążą się z wieloma ksenobiotykami, czyniąc je łatwo rozpuszczalnymi w wodzie. Dzięki temu wiele toksyn jest usuwanych z organizmu wraz z moczem i potem.
Wykazuje aktywność bakteriostatyczną i fungistatyczną. Zapobiega tworzeniu biofilmu w układzie moczowym, przez co przyczynia się do hamowania rozwoju bakterii i grzybów.
Działa przeciwzapalnie, przeciwwysiękowo, rozkurczowo i przeciwobrzękowo. Zmniejsza także obrzęk gruczołu krokowego.
Dzięki zawartości flawonoidów, zwiększa elastyczność i wytrzymałość naczyń krwionośnych.
Oprócz korzystnego wpływu na układ moczowy, nawłoć łagodzi stany zapalne żołądka i jelit (działanie przeciwzapalne, ściągające, uszczelniające ściany naczyń włosowatych). Pomocniczo może znajdować zastosowanie w chorobach reumatycznych (działanie odtruwające, przeciwzapalne) oraz w problemach skórnych (działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, ściągające).
Zdjęcie: nawłoć kanadyjska
Napar nawłociowy (Infusum Solidaginis):
1 łyżkę rozdrobnionego surowca zalać 1 szklanką wrzącej wody. Odstawić pod przykryciem na 20 minut, po tym czasie przecedzić. Pić 2-3 szklanki naparu dziennie przez minimum 2-3 tygodnie. Większość autorów zaleca 6-12 g ziela dziennie, np. 4 razy dziennie po 3 g. Napar można wykorzystywać również zewnętrznie do płukania w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła oraz przemywania w wypryskach i otarciach naskórka.
Nalewka nawłociowa (Tinctura Solidaginis):
100 g świeżych kwiatów nawłoci zalać 1000 ml alkoholu 60-70%. Odstawić w ciemne miejsce na minimum tydzień, codziennie zakołysać słojem. Zażywać po 10 ml 2-3 razy dziennie w rozcieńczeniu z wodą.
Wino nawłociowe (Vinum Solidaginis):
100 g świeżych kwiatów zalać 700-1000 ml wina białego. Odstawić na minimum miesiąc, codziennie zakołysać słojem. Pić 1 kieliszek dziennie przy nadciśnieniu, kamicy moczowej, problemach z gruczołem krokowym.
Zdjęcie: nawłoć kanadyjska
Zdjęcie: nawłoć późna (olbrzymia)
Nawłoć należy do bezpiecznych środków ziołowych. Nie powinno się jej jednak podawać przy obrzękach spowodowanych ostrą niewydolnością nerek i serca. Trzeba mieć również na uwadze, że może wzmagać działanie syntetycznych leków moczopędnych oraz potęgować działanie środków przeciwzakrzepowych. U osób uczulonych na rośliny z rodziny astrowatych (Asteraceae) mogą wystąpić objawy alergii.
Treści zawarte na blogu potraktuj jako ciekawostkę edukacyjną.
Nie mogą one zastąpić fachowej porady u odpowiednio wyspecjalizowanego lekarza i/lub fitoterapeuty.
Henryk Różański, Łukasz Bobak, Tadeusz Trziszka, „Znaczenie nawłoci (Solidago) w fitoterapii”, Herbalism, nr 1(2), 2016: https://kpu.krosno.pl/herbalism/wp-content/uploads/sites/55/2021/03/herbalism__znaczenie_nawloci.pdf
Henryk Różański, „Charakterystyka najważniejszych urotropica i ich zastosowanie w fitoterapii chorób układu moczowego”, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego, dostęp dn. 04.09.2022: http://espz.pl/materialy/urotropica.pdf
Aleksander Ożarowski, Wacław Jaroniewski, „Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie”, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa, 1987
Stanisław Kohlmünzer, „Farmakognozja”, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, Warszawa, 2017
Mateusz Emanuel Senderski, „Prawie wszystko o ziołach i ziołolecznictwie”, Podkowa Leśna, 2017
Krzysztof Błecha, Iwona Wawer, „Profilaktyka zdrowotna i fitoterapia”, BONIMED, Żywiec, 2019
Wojciech Szewczyk, Beata Grygierzec, „Uprawy roślin miododajnych w systemie rolnictwa ekologicznego. Przegląd wybranych gatunków roślin poużytkowych dla pszczół”, Karniowice, 2021: https://modr.pl/sites/default/files/brochures/uprawy_roslin_miododajnych_w_systemie_rolnictwa_ekologicznego_2021.pdf
Cookie | Duration | Description |
---|---|---|
cookielawinfo-checkbox-analytics | 11 months | This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Analytics". |
cookielawinfo-checkbox-functional | 11 months | The cookie is set by GDPR cookie consent to record the user consent for the cookies in the category "Functional". |
cookielawinfo-checkbox-necessary | 11 months | This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookies is used to store the user consent for the cookies in the category "Necessary". |
cookielawinfo-checkbox-others | 11 months | This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Other. |
cookielawinfo-checkbox-performance | 11 months | This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Performance". |
viewed_cookie_policy | 11 months | The cookie is set by the GDPR Cookie Consent plugin and is used to store whether or not user has consented to the use of cookies. It does not store any personal data. |